1623
nieznany malarz lokalny
olej na płótnie
Obraz przedstawiający adorację Świętej Anny Samotrzeć powstał w 1623 roku dla ołtarza bractwa świętej Anny przy kościele bernardynów w Lubawie. Fundatorem dzieła był widoczny w lewym dolnym rogu kompozycji Michał Bystram, herbu Tarnawa, kanonik warmiński. Postać identyfikuje umieszczony obok herb i inicjały. Jako młody człowiek należał Bystram do dworzan Zygmunta III Wazy. Podróżował z królem do Szwecji, a w 1621 uczestniczył w wyborze syna władcy, dziewięcioletniego Jana Alberta, na biskupa warmińskiego. Umierając w 1624 roku Michał Bystram pozostawił lubawskim zakonnikom hojny zapis testamentowy. Zgromadzony po prawej stronie kartusza z tekstem modlitwy tłum postaci to zapewne członkowie bractwa św. Anny. Przewodzi im ubrany w bernardyński habit ówczesny gwardian klasztoru. Wśród towarzyszących mu mężczyzn i jednej kobiety można domyślać się krewnych fundatora: dwóch jego braci, bratowej i bratanka.
Górna część kompozycji, z zasiadającymi na tronie pod baldachimem Marią, świętą Anną i Dzieciątkiem Jezus, wzorowana jest na rycinie Johanna Sadelera z 1584 roku. Nieznany z imienia malarz wprowadził liczne zmiany w układzie postaci i scenografii przedstawienia, pozostawił jednak swobodnie rozrzucone kwiaty na stopniach schodów. Widać wśród nich róże symbolizujące cnoty Marii i goździki, będące zapowiedzią Męki Pańskiej.
Około połowy XVII-go wieku zakonnicy lubawscy ufundowali nowy ołtarz Św. Anny. Starą nastawę wraz z obrazem sprzedali proboszczowi z pobliskich Kazanic. Stamtąd samo płótno trafiło do kościoła filialnego w Byszwałdzie, by ostatecznie, po kilku wiekach nieobecności, powrócić do Lubawy.
