datowanie: ok.1612.; struktura relokowana i przebudowana ok.1723
warsztat: Deltoff Severs (atrybucja);
wymiary: wys. 480; szer. 360; głęb. 50 cm,
technika: drewno polichromowane, złocone i srebrzone;
pochodzenie: kościół pw. św. Anny w Lubawie.
W 1612 roku biskup Wawrzyniec Gembicki ufundował do kościoła w Lubawie drewniany, manierystyczny ołtarz główny. W świątyni znajduje się do dziś kilka innych zabytków świadczących o hojności tego duchownego. Są to drewniane i polichromowane drzwi do zakrystii, srebrna taca z ampułkami z 1603 oraz plakieta wotywna z 1610 roku. W 1723 proboszcz Franciszek Barnicki ustawił nowy ołtarz główny, zachowany do dziś. Elementy rozebranej, ponad stuletniej nastawy wykorzystano do obramowania wejścia do kaplicy Aniołów Stróżów. Mamy tu więc do czynienia z barokowym przykładem recyklingu dzieł sztuki.
Przekształcając nastawę na portal usunięto podstawę ołtarza, boczne uszaki oraz zwieńczenie. Zdemontowano także centralną ściankę, na której pierwotnie wisiał obraz Ukrzyżowania. Zachowano dwie figury świętych: Piotra z kluczem oraz Pawła z mieczem i księgą. O dawnej funkcji struktury architektonicznej świadczą odnalezione w lewej ściance bocznej niewielkie drzwiczki. Stanowiły one pierwotnie zamknięcie szafki na oleje święte lub przybory ołtarzowe. W trakcie ostatnich prac konserwatorskich przywrócono bogactwo kolorów, złoceń i srebrzeń portalu, typowe dla rzeźby drewnianej schyłku renesansu. Odsłonięto wówczas w kartuszu ponad wejściem inskrypcję łacińską. Jest to fragment Ewangelii św. Łukasza: „Czyż nie było potrzeba, żeby to cierpiał Chrystus, i tak wszedł do chwały swojej”. Słowa te odnoszą się zapewne do obrazu Ukrzyżowania, który pierwotnie znajdował się w centrum nastawy ołtarzowej. Cytat doskonale pasował do nowej funkcji snycerskiego dzieła – portalu, jako symbolu przejścia między życiem a śmiercią. Architektura przypominająca łuk triumfalny kojarzyła się także ze zwycięstwem Chrystusa Zbawiciela nad grzechem pierworodnym.
